بناهای تاریخی قبرس شمالی

کاربرد بناهای تاریخی قبرس شمالی

مقدمه

معماری نمادی از فرهنگ است که ارتباطی تنگاتنگ بین نسل‌ها برقرار می‌کند. ساختمان‌ها در زمان ساخت خود، نماینگر سنت‌ها، فرهنگ ها، سبک زندگی، شرایط اقلیمی و وضعیت زندگی یک کشور در زمان خود هستند. قبرس جزیره‌ای است که در تقاطع سه قاره؛ اروپا، آسیا و آفریقا قرار دارد. باور بر این است که اولین ساکنان این جزیره حدود سال 8500 قبل از میلاد به آن وارد شده‌اند!.

بنابراین، این جزیره توانسته است فرهنگ‌های مختلف را طی قرن های مختلف در خود جای دهد و  تاثیر آن در معماری این جزیره زیبا مشهود است. میراث معماری غنی این جزیره لایه به لایه و در طول تاریخ شکل گرفته است. بسیاری از بناهای برجسته از دوره‌های مختلف مورد بازسازی قرار گرفته و برای کاربری‌های متنوع استفاده شده‌اند.

دنیای در حال توسعه و شرایط جدید آن قطعا بطور مستقیماً بر معماری ساختمان‌ها تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، با تغییر سبک زندگی، فناوری و قوانین، برخی از بناها ممکن است در طول زمان کاربری اولیه خود را از دست بدهند.

استفاده مجدد تطبیقی باعث ارتقاء ساختمان به استانداردهای مدرن می‌شود و هزینه‌های نگهداری آینده آن را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. برای حفظ ویژگی‌های اصلی معماری یک بنا، باید حداقل تغییرات اعمال شود. به عبارت دیگر، کاربری جدید، حیاتی تازه به ساختمان می‌بخشد و از ویرانی و تخریب احتمالی آن جلوگیری می‌کند. بازسازی بناهای تاریخی با استفاده تطبیقی یکی از روش‌های متداول در قبرس شمالی است و برای مدت‌ها به کار گرفته شده است.

دوره‌های معماری بناها در قبرس شمالی

در دوره های مختلف، گرایش‌های مختلف مرتبط با فرهنگ‌های گوناگون بر معماری قبرس تأثیرگذار بوده است. امروزه می‌توان بسیاری از ساختمان‌های مربوط به تمدن‌های گذشته را در قبرس مشاهده کرد. دوره های زیر از تاثیرگذار ترین زمان هایی هستند که ردپای تاریخ و بناهای مشهور قبرس درآن دیده می شود:

دوره‌های رومی (58 قبل از میلاد – 330 میلادی)

بیزانسی (330 – 1191)

لوزینیان (1192 – 1489)

ونیزی (1489 – 1571)

عثمانی (1571 – 1878)

بریتانیایی (1878 – 1960)

بسیاری از بناهای متعلق به این دوره‌ها به خوبی حفظ شده و بازسازی شده‌اند. در ادامه، دوره‌های معماری مذکور و نمونه‌های خاصی که برای کاربری مجدد تطبیق داده شده‌اند، مورد بحث قرار می‌گیرند.

۲.۱ دوره رومی (58 قبل از میلاد – 330 میلادی)

در سال 58 قبل از میلاد، قبرس تحت تسلط امپراتوری روم قرار گرفت و به اولین کشوری تبدیل شد که تحت حاکمیت مسیحیت قرار گرفت. درآن زمان رومیان شروع به ساخت جاده‌ها، بنادر و ساختمان‌های عمومی جدید در قبرس کردند. آمفی‌تئاترهای رومی، حمام‌های عمومی، موزائیک‌ها و دیگر نشانه‌های معماری مهم‌ترین آثار تاریخی آن دوره هستند. در شهر باستانی سالامیس که آمفی‌تئاتر آن همچنان در وضعیت خوبی قرار دارد و برای اجرای برنامه‌های فرهنگی مهم از آن استفاده می‌شود.

۲.۲ دوره بیزانسی (330 – 1191)

با تقسیم امپراتوری روم به دو بخش شرقی و غربی، قبرس بخشی از امپراتوری روم شرقی یا همان دوره بیزانسی شد. کلیسای سنت بارنابا از آثار برجسته این دوره است که به خوبی حفظ شده و امروزه به عنوان موزه‌ای برای نمایش نمادهای تاریخی و آثار باستانی استفاده می‌شود.

۲.۳ دوره لوزینیان (1192 – 1489)

در این دوره، معماری گوتیک تأثیر بسزایی بر جزیره گذاشت. کلیساها، صومعه‌ها، و قصرهای بسیاری ساخته شدند. برخی از ساختمان‌های عمومی این دوره به مساجد تبدیل شده‌اند و بازدید از آنها در بازه‌های زمانی خاص همانند موزه‌ها امکان‌پذیر است. بعنوان مثال برج اتللو در فاماگوستا قلعه باستانی است که از بندر محافظت می کند و در دوره لوزینیان در قرن چهاردهم ساخته شده است.

۲.۴ دوره ونیزی (1489 – 1571)

در دوره ونیزی، قبرس به عنوان یک پایگاه تجاری و نظامی استراتژیک در برابر حملات مسلمانان اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. ونیزی‌ها بیشتر به دفاع از جزیره توجه داشتند و شهرهای قبرس را با دیوارهای دفاعی مستحکم کردند. یکی از نمونه‌های برجسته این دوره، موزه لاپیداری در نیکوزیا است که پیش‌تر به عنوان یک ساختمان مسکونی از دوره ونیزی استفاده می‌شده و اکنون به یک موزه تبدیل شده است.

۲.۵ دوره عثمانی (1571 – 1878)

با فتح قبرس توسط عثمانی‌ها، این جزیره از نظر فرهنگی و معماری تغییرات زیادی کرد. بسیاری از بناهای موجود توسط عثمانی‌ها به کاربری‌های جدید تبدیل شدند و همچنین ساختمان‌های جدیدی مانند مساجد، آرامگاه‌ها و کاروانسراها ساخته شد. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری این دوره، کاروانسرای بزرگ نیکوزیا (بیوک‌هان) است که در حال حاضر به عنوان یک مرکز فرهنگی و هنری بازسازی و استفاده می‌شود.

۲.۶ دوره بریتانیایی (1878 – 1960)

با ورود بریتانیایی‌ها، تغییرات جدیدی در معماری قبرس به وجود آمد. سبک نئوکلاسیک که احیای معماری یونان و روم باستان بود، در این دوره وارد قبرس شد و در ساختمان‌های عمومی و مسکونی به‌کار گرفته شد. بیشتر ساختمان‌های دولتی ساخته‌شده در این دوره هنوز هم مورد استفاده هستند. یکی از نمونه‌های مهم این دوره، ساختمان اداره باستان‌شناسی و موزه‌ها در نیکوزیا است که برای استفاده به عنوان یک دفتر بازسازی شده است.

حفاظت از بناهای تاریخی در قبرس شمالی

تأثیر زمان، کاربران، جنگ‌ها، طبیعت و محیط بر میراث معماری قبرس مشهود است. زمین‌لرزه‌های متعدد نیز باعث آسیب‌های جدی به بناهای تاریخی شده است. استفاده تطبیقی از بناهای موجود یکی از قدیمی‌ترین روش‌های حفظ و نگهداری است. بسیاری از بناهایی که در دوره عثمانی بلااستفاده بودند، به کاربری‌های جدید تبدیل شدند. اولین قوانین حفاظت از بناهای تاریخی نیز در دوره بریتانیایی تدوین شد و در طول زمان تکمیل شد. امروزه، حفاظت از بناهای تاریخی با استفاده تطبیقی طبق چارچوب‌های قانونی، سازمانی و مالی ادامه دارد.

۳.۱ قوانین حفاظت از بناهای تاریخی قبرس شمالی

حفاظت از ارزش‌های تاریخی و فرهنگی قبرس شمالی بر اساس قوانین اداره کشور انجام می‌شود. اولین قانون مرتبط با بناهای تاریخی و فرهنگی، قانون آثار باستانی (Cap. 31) بود که در سال 1935 و در دوره بریتانیایی‌ها به اجرا درآمد و چندین بار به‌روز شد. امروزه، قانون آثار باستانی (60/94) مهم‌ترین قانون در زمینه حفاظت است که در سال 1994 بازنگری شد و به شرایط زندگی معاصر تطبیق یافت. مهمترین بندهای این قوانین شامل موارد زیر است:

1. قوانین و مقررات آثار باستانی
2. قوانین مربوط به حفاظت از آثار تاریخی غیرمنقول
3. قوانین مربوط به حفاظت از آثار تاریخی منقول
4. قوانین مرتبط با کاوش‌های باستان‌شناسی و اکتشافات
5. وظایف شورای عالی آثار باستانی
6. تخلفات و مجازات‌های مرتبط با آثار باستانی

این قانون تمام جنبه‌های مرتبط با حفاظت، استفاده مجدد و حقوق و مسئولیت‌های مالکان آثار تاریخی را در بر می‌گیرد. کمیته شورای عالی آثار باستانی (SCAMIA) مرجع اصلی تصمیم‌گیری و کنترل حفاظت از بناهای تاریخی است و متشکل از اعضای مختلف از جمله نمایندگان وزارت فرهنگ، بنیاد وقف و انجمن معماران است.

۳.۲ حمایت‌های مالی

حمایت‌های مالی برای حفاظت از بناهای تاریخی ضروری است. منابع مالی این پروژه‌ها عمدتاً از منابع زیر تأمین می‌شود:

• خدمات سازمان ملل (UNOPS)
• بودجه حفاظت از آثار تاریخی و درآمد حاصل از بلیت‌های موزه‌ها
• کمک‌های مالی از ترکیه

۳.۳ فرآیند کلی حفاظت و استفاده مجدد

گروه‌ها و سازمان‌های مختلفی در حفاظت و استفاده مجدد از بناهای تاریخی نقش دارند. این پروژه‌ها بسته به نوع مالکیت (دولتی یا خصوصی) به شکل‌های مختلف اجرا می‌شوند. بطور مثال مسجد لالا مصطفی پاشا (نام ترکی: Lala Mustafa Paşa Camii)، که در ابتدا به عنوان کلیسای جامع سنت نیکلاس و بعداً به عنوان مسجد سنت سوفیا فاماگوستا شناخته می شود و بزرگترین ساختمان قرون وسطایی در این شهر است.

۳.۳.۱ بناهای دولتی

پروژه‌های حفاظت و استفاده مجدد از بناهای دولتی تحت مدیریت دپارتمان‌های باستان‌شناسی و موزه‌ها اجرا می‌شوند. ابتدا مهندسان و معماران مسئول مطالعات اولیه را انجام می‌دهند و سپس پروژه‌ها به شورای عالی آثار باستانی ارسال می‌شود. در صورت تأیید شورا، فرآیند اجرا آغاز می‌شود.

۳.۳.۲ بناهای خصوصی

برای ساختمان‌های خصوصی، معمار مالک پروژه‌ای را برای استفاده مجدد آماده می‌کند و آن را به بخش طراحی شهری ارائه می‌دهد. پس از تأیید پروژه توسط شورای عالی آثار باستانی، فرآیند اجرایی شروع می‌شود.

نتیجه‌گیری

حفاظت از بناهای تاریخی از طریق استفاده مجدد، روش رایجی در قبرس شمالی است. این روش نه تنها ارزش‌های تاریخی را حفظ می‌کند، بلکه نیازهای ساختمان برای عملکردهای مختلف را نیز تأمین می‌کند و از نظر اقتصادی نیز جذاب است. قبرس جزیره‌ای کوچک است و معماری آن متناسب با مقیاس و سبک زندگی جزیره توسعه یافته است. اکثر بناهایی که از آن ها مجددا استفاده می شوند، معمولا تغییرات محدودی در آنها ایجاد شده است تا نیازهای فعلی را تأمین کنند.

اکثر بناهایی که برای استفاده مجدد تطبیق داده شده‌اند، تحت مالکیت دولت هستند و به مراکز فرهنگی، موزه‌ها یا دفاتر اداری تبدیل شده‌اند. درآمد حاصل از این ساختمان‌ها دوباره برای اهداف نگهداری از آثار باستانی هزینه می‌شود.

در سال‌های اخیر، فعالیت‌های بیشتری در زمینه حفاظت از بناهای تاریخی در قبرس شمالی انجام شده است، اما هنوز تعداد زیادی از ساختمان‌ها و مناطق تاریخی نیاز به حفاظت دارند. حمایت‌های سازمانی و مالی در این زمینه اهمیت زیادی دارند و مشارکت عمومی و سازمان‌های ملی می‌تواند کمک بزرگی به این روند بکند.